Foto Dutch Heritage Photography

BUISMANSKOOI

Naam: Buismanskoai (Buismanskooi) of Kooi van Piaam
Eerste vermelding: 1694
Ligging: Piaam, polder Kooihuizen
Aantal vangpijpen: 6
Recht van afpaling/aantal meters: Ja / 1200 meter
Kooitype: Overijssels
Landschap: kwelderwallandschap van Westergo
Eigenaar: It Fryske Gea
Huidige functie: excursiekooi
Toegankelijk: ja, tijdens excursies

Naamgeving

De Buismanskoai is vernoemd naar Hendrik Hero Buisman, de laatste particuliere eigenaar. Buisman was een van de eerste bestuursleden van It Fryske Gea. Hij liet de kooi aan de natuurvereniging na.

Foto van de kolk in 1982. Op de foto vliegt een aantal eenden weg. Was de fotograaf te luidruchtig? (bron: Leeuwarder courant 2-11-1982, foto J.P. Otto)

Oorsprong

Over de oorsprong van de Buismanskoai is maar weinig bekend. Er waren in het verleden meerdere kooien nabij Piaam en de vermeldingen van eendenkooien in historische bronnen zijn erg moeilijk aan een bepaalde kooi te koppelen. Wel staat de kooi op de kaart van Schotanus uit 1694. Zij moet dus van vóór 1694 zijn. De kooi lag relatief dicht bij de Zuiderzee en kon in die tijd zeker als zeekooi worden gekarakteriseerd.

Op deze kaart ui 1718 zijn de verschillende kooien rond Piaam goed te zien. De Buismanskooi is de meest westelijk gelegen kooi. (bron: Schotanus, 1718. Tresoar)

Vogelonderzoek

Tot in de jaren veertig bleef de kooi een echte vangende kooi. In de jaren daarna werden er nog wel eenden gevangen,maar dan voor wetenschappelijk onderzoek. Dit leerde in 1947 onder meer dat veel eenden uit Scandinavië, Rusland en Siberië de kooi gebruikten om te rusten op hun reis naar de overwinteringsgebieden verder zuidelijk.

Tussen 1947 en 1954 werd de kooi niet gebruikt, maar in 1954 werd hij weer in gebruik genomen voor wetenschappelijk onderzoek. Het Rijksmuseum voor Natuurlijke Historie (nu Naturalis) uit Leiden was hierbij betrokken. Jaarlijks werden er duizenden eenden geringd. De gegevens uit het onderzoek in de Buismanskoai zijn van groot belang geweest voor het onderzoek naar de vliegbewegingen van eenden.

Mooi bovenaanzicht van de kooi uit het voorjaar van 1993. (bron: P.Janssen, 7-4-1993. Fries Fotoarchief)

Reigerkolonie

In zijn legaat liet Buisman vastleggen dat er onder geen voorwaarde meer gevangen mocht worden in de kooi, dus ook niet voor onderzooek. It Fryske Gea restaureerde de kooi in 1975 en nam zij hem als excursiekooi in gebruik. In hetzelfde jaar verscheen er een bericht in de Leeuwarder Courant dat er een reigerkolonie was neergestreken in de kooi. Op dat moment de enige reigerkolonie ten noorden van Gaasterland.

It Fryske Gea heeft van de kooi een waar vogelparadijs gemaakt. Er hangen zowel korven als vogelkastjes. De kooi wordt onderhouden door een vaste ploeg vrijwilligers en is tot de dag van vandaag geopend voor excursies.

Veel kooien zijn afhankelijk van vrijwilligers voor het dagelijks onderhoud. Corrie van Hilten heeft jaren vrijwilligerswerk gedaan voor Landschapsbeheer Friesland en noemde in 2004 de Buismanskooi het mooiste plekje van Friesland. (Bron: Landschapsbeheer Friesland, Groen licht 1 november 2004)

Overzicht kooikers:

Doede Sibrens Koijman 1692 – 1697
Weduwe Doede Sybrens 1700
De erven Doede Sybrens 1708
Age Doedes 1718 – 1738
Harmen Clases 1738 – 1753
Theunis Jans 1759- 1768
Johannes Douwes ca. 1770 – 1798
Wiebe Johannes Kooyman 1809 – 1826
Jan Bokma 1826 – 1841
Albert Klazes Kooystra, gevolgd door zijn kinderen 1841 – 1850
Douwe Dirks Reinsma 1864 -
Dirk Reinsma 1873/74
Albert Douwes Reinsma 1844
Klaas Albert Reinsma - 1932

Literatuur:

- Gerard Mast, 2003: De eendenkooi van Ternaard. Directie Noord van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij.
- Leeuwarder Courant 01-07-1937: Staaten en Landen met eendenkooi onder Piaam en Gaast
- Leeuwarder Courant 09-06-1956: Oude kooi bij Piaam ringt eenden voor onderzoek
- Leeuwarder Courant 06-10-1962: De Rustende kooi van Piaam is in trektijd dorado voor eenden
- Leeuwarder Courant 10-07-1975: Reigerkolonie te Piaam
- Leeuwarder Courant 10-09-1975: Restauratie van een eendenkooi
- Leeuwarder Courant 01-07-1978: Buismans eendenkooi bij Piaam: in paradyske