Waarde van de Waddenkooien

Het Wad ligt op de trekroute van veel soorten eenden. Die vogelrijkdom maakte de waddenkust eendenkooiengebied bij uitstek. Daarnaast nodigde ook het landschap uit tot aanleg van een kooi. Met oneindig foerageergebied en specifieke zoetwaterplassen is aan de basisvoorwaarden voor een vangende eendenkooi voldaan. Dat verklaart waarom er langs de waddenkust ooit zo veel eendenkooien lagen. Ze maken net zo onlosmakelijke deel uit van het landschap als terpen, kwelders, dobben en slaperdijken.

Bijzondere verhalen

De eerste eendenkooien werden al in de middeleeuwen in het waddengebied aangelegd. De kooien laten iets zien van hoe de mens in dit gure, weerbarstige landschap overleefde. Daarbij hangt om de eendenkooi een zweem van mysterie. Door hun geïsoleerde ligging en de eigenzinnigheid van veel kooikers gaven ze aanleiding tot bijzondere verhalen. Ook die maken de waddenkooien het beschermen waard.

Zeldzame biotopen

Eendenkooien hebben een belangrijke landschappelijke waarde. Naast erf- en dorpsbeplanting zijn het de enige groene oases in het verder weidse landschap. Daarmee zijn ze ook voor de natuur van groot  belang, als schuilplaats voor zoogdieren als reeën en vleermuizen en als rust en broedplaats voor veel soorten zang- en roofvogels. Door de eeuwenlange humusvorming ontstond in de waddenkooien ook een ideale biotoop voor veel zeldzame planten en paddenstoelen.

Verval

De gunstige omstandigheden konden niet voorkomen dat het merendeel van de eendenkooien uit het waddengebied verdween. Van de 142 oorspronkelijke kooien, zijn er nog maar 29 over, verspreid over Noord-Holland, Friesland en Groningen. Het verval zet in als een eendenkooi zijn speciale rechten verliest. Dit gebeurt als er geen enkele vangpijp meer in tact is.

Rechten

Met een werkende vangpijp heeft een eendenkooi het kooirecht. Dit bepaalt dat met behulp van ‘een speciale inrichting watervogels mogen worden gevangen’. Daarnaast kent een eendenkooi het zogenaamde afpalingsrecht. Dit recht schrijft voor dat de rust in een straal van meestal zo’n duizend meter rond de kooi niet mag worden verstoord.

Behoud

De Kongsi van de eendenkooi werkt aan herstel van 24 van de 29 waddenkooien om ervoor te zorgen dat deze hun rechten behouden. Daarnaast werken de zeven samenwerkende organisaties aan behoud door duurzaam onderhoud veilig te stellen met vrijwilligers, en de verhalen van de eendenkooien beleefbaar te maken, met open dagen en excursies.