Toekomstvisie op eendenkooien

Eendenkooien zijn bijzonder, buitengewoon en avontuurlijk groen erfgoed.

Cultuurhistorie geniet tegenwoordig een brede maatschappelijke belangstelling. Op grond daarvan zou verwacht mogen worden dat eendenkooien de tijd mee hebben. Deels is dat zeker het geval. Echter, er is genoeg reden tot zorg. 
Behoud van de huidige eendenkooien vraagt om een eigentijdse invulling en functieverbreding. Alleen indien eendenkooien op meerdere manieren benut worden en in gebruik blijven, wordt voldoende draagvlak gecreëerd voor duurzaam beheer door verschillende partijen.
 

Bedreigingen en ontwikkelingen

Het aantal eendenkooien dreigt nog steeds terug te lopen. 
Dit is onder andere het gevolg van het verlies van de economische functie, achterstallig onderhoud en vergrijzing van de beheerders. 
Daarnaast is het werk op de eendenkooi arbeidsintensief en kleinschalig, dus zijn de beheerslasten hoog. Ook uitbreiding van infrastructuur en de bouw van woningen en bedrijventerreinen hebben nog steeds tot gevolg dat eendenkooien in de knel komen. Vanuit de omgeving zijn er nog andere bedreigingen denkbaar. 

Zo weten de piloten van sportvliegtuigjes, luchtballonnen en helikopters vaak niet wat ze aanrichten als ze te laag of te dichtbij overvliegen: de kooi wordt ernstig verstoord en de kooiker heeft weken nodig voor herstel.

Verlies van oude functie

In het verleden werden de eenden verkocht voor de consumptie. Dat mag nog steeds, maar is van steeds minder betekenis. 
De afgelopen 20 jaar zijn de vangsten namelijk structureel afgenomen. Was er voor die tijd nog sprake van kooikers die voor hun broodwinning min of meer van hun kooi afhankelijk waren, thans is dat tot een minimum teruggelopen als gevolg van afnemende vangsten. 

Ook zijn door wijzigingen van wetgeving in de loop der jaren de vangstmogelijkheden beperkt. In 1998 nog met de komst van de Flora- en Faunawet. Ook het aantal eendensoorten dat voor consumptie gevangen mag worden is verder beperkt. Nu mag alleen de wilde eend nog gevangen worden.

Landelijke toekomstvisie

Voor duurzaam behoud en spreiding van authentieke kooitypen en het behoud van vakkennis en vanuit functiespreiding van ring- en bezoekerskooien, is een landelijke visie nodig.  Dit moet leiden tot een afgewogen, bewuste inzet van mensen en middelen en tot doelmatiger beheer en behoud van (regionale) cultuurhistorische waarden. 
Nieuwe eigentijdse functies worden dan een bewuste keuze. Afhankelijk van bijzondere kenmerken, ontsluiting, ligging en de beheermogelijkheden kan gekozen worden voor bepaalde functies als vang- en/of ringkooi, opleidings- of bezoekerskooi. De functie bepaalt dan mede het beheer en het onderhoudsniveau.

Tim Kreetz legt uit. Excursie in het kader studenten op eendenkooi Haarzuilens