Watervogeltellingen
De monitoring van watervogels in Nederland wordt als onderdeel van het Netwerk cologische Monitoring (NEM) van de Nederlandse overheid door Sovon Vogelonderzoek Nederland georganiseerd. De watervogelmonitoring volgt een vaste systematiek en kent een jaarlijks vergelijkbare telinspanning en zijn in sterke mate gestandaardiseerd. Ze hebben betrekking op gebiedsdekkende (integrale) tellingen van vogels die binding hebben met het landschap en die plaatsvinden op van tevoren vastgestelde data (tabel 2.2). Tellingen worden uitgevoerd in telgebieden met vastgelegde, in het veld duidelijk herkenbare begrenzingen.
De tellingen worden voor een groot deel uitgevoerd door vrijwilligers. Enkele kleinere en ook grotere gebieden zoals de Zeeuwse Delta, het IJsselmeer en de Noordzee worden door medewerkers van terreinbeherende organisaties of professionele tellers van provinciale diensten of instituten geteld.
Trends komen tot stand na bijschatting van niet getelde gebieden en worden berekend door het CBS. Verdere details en achtergronden over de telmethode zijn na te lezen in Hornman et al. (2012), meer info over de controle en verwerking van data is te vinden in Hornman et al (2013).
Broedvogels
Het broedvogelmeetnet van Sovon bestaat uit de vaste onderdelen Broedvogel Monitoring Project (BMP) en het Landelijk Soortonderzoek Broedvogels (LSB). Beide zijn onderdeel van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). De organisatie van beide projecten is afgestemd op de verschillende wijze waarop soorten geteld worden. Het Landelijk Soortonderzoek Broedvogels (LSB), dat in dit kader van belang is, volgt 78 zeldzame soorten, 17 in kolonies broedende soorten en enkele tientallen zeer zeldzame, soms niet-jaarlijks broedende, soorten. Het gaat in vrijwel alle gevallen om broedvogels die moeilijk met een steekproefopzet (BMP) te volgen zijn. De aanpak binnen het LSB is dan voor de kolonievogels ook gericht op de hele landelijke populatie.
De locaties van kolonies worden in een Geografisch Informatie Systeem (GIS) opgeslagen. Soortspecifiek (landelijk) onderzoek, uitgevoerd door instellingen, werkgroepen en particulieren, vormt een belangrijke ondersteuning van het LSB. Desondanks verschilt de volledigheid van het LSB onderzoek per soort en per district. Sommige soorten zijn lastig te inventariseren of komen voor in landschappen die bij tellers niet erg geliefd zijn. Per district bestaan er dan ook verschillen in volledigheid door variatie in het aantal actieve waarnemers, hun organisatiegraad en de inzet en ervaring van de districtscoördinator.
Ringvangsten
Bij de bespreking van de zeven soorten eenden volgt, na de paragrafen over het voorkomen in Nederland, misschien wel het belangrijkste deel dat over de ringgegevens. De ringgegevens zijn in een grote database ter beschikking gesteld door het Vogeltrekstation Nederland. Er is gekozen om alle Nederlandse meldingen van geringde of teruggevangen eenden van de zeven soorten te gebruiken. Dat betekent weliswaar dat ook meldingen van buiten eendenkooien zijn gebruikt voor de analyse, maar in de praktijk blijkt het overgrote deel afkomstig te zijn uit eendenkooien, hoewel het percentage per soort wat wisselt. Bovendien maakt voor zaken als afkomst dit ook weinig uit.
Hoewel dit boekwerk ringvangsten van 100 jaar beslaat, zijn alleen de ringgegevens van na de Tweede Wereldoorlog voor de analyse gebruikt, omdat het ringwerk vanaf deze periode pas een echte grote hausse kende. De gegevens van daarvan waren helaas te beperkt en fragmentarisch om voor een dergelijke analyse te gebruiken. Dat betekent feitelijk dus dat een periode van 1952- 2012 is gebruikt, wat ook de jaren zijn met de meeste gegevens. Omdat we wilden onderzoeken of er in de loop van de tijd veranderingen zijn opgetreden, zijn de gegevens ingedeeld in (drie) tijdsvakken van twintig jaar. Deze tijdvakken komen terug in kaarten en figuren bij de soortteksten.