Foto Dutch Heritage Photography
JAN WILLEMSKOOI
Naam: Jan Willemskooi of 2e kooi
Eerste vermelding: 1863 (gereed in 1891)
Ligging: Terschelling, Oosterend, de Grië
Aantal vangpijpen: 4
Recht van afpaling/aantal meters: nee
Grootte: 1.96.93 hectare
Kooitype: Terschellinger
Landschap: op een kwelder aan de Waddenzee
Eigenaar: Particulieren en Staatbosbeheer
Kooiker(s): Hjallies Mier
Huidige functie: vangkooi
Toegankelijk: nee
De naam
De Jan Willemskooi is vernoemd naar Jan Willems Cupido (1796 – 1886). Hij was betrokken bij de aanleg van de kooi en bezat een groot aandeel.
Geschiedenis in vogelvlucht
In 1863 vroeg een aantal Oostenders toestemming voor de aanleg van twee eendenkooien op de Grië, de Rimkeskooi en de Jan Willemskooi. In 1863 werd een begin gemaakt met de aanleg van de Jan Willemskooi, maar de werkzaamheden werden al snel weer stil gelegd. Vermoedelijk had dit financiële redenen. Alleen een deel van de kolk was gegraven. Later zou dit een voordeel blijken. Toen de draad in 1891 werd opgepakt, moest voor de Rimkeskooi, waaraan nog niets was gedaan, opnieuw toestemming worden aangevraagd. Omdat er al een begin was gemaakt met de aanleg van de Jan Willemskooi, was de toestemming voor die kooi niet vervallen. Zonder vertraging kon de kooi worden afgemaakt. In 1891 was hij klaar voor gebruik.
Tekening van de kooi, zoals bijgevoegd bij de aanvraag voor de oprichting in 1863
(bron: Terschelling... de Grië, Stichting ons Schellingerland 1986, p33).
Blauwgoed
De kooi lijkt vooral in trek te zijn geweest bij blauwgoed (smient, taling, pijlstaart). Mogelijk speelde de vorm van de kooi met zijn dijken hierin een rol.
De kooi ving prima. Hij werd dan ook altijd weer vangklaar gemaakt als er door storm schade was ontstaan. Tussen 1954 en 1956 was Gerrit Ruyg kooiker en zijn verhalen geven een mooi beeld van de dagelijkse gang van zaken in de kooi. Zo waren er tijdens zijn dagen als kooiker ongeveer 200 staleenden, waaronder veel smienten en pijlstaarten. De voornaamste soort die in de Jan Willemskooi werd gevangen was smient. In topjaren werd er in de kooi goed gevangen. Zo ving de kooiker in het seizoen 1961-1962 in totaal 2661 eenden. Interessant om te zien zijn ook de vangstgegevens uit 1963-1964. In dat jaar werden er 933 eenden gevangen, maar ook nog eens 128 konijnen.
De wilde eenden bleven het gehele jaar op de kooi, maar de smienten en pijlstaarten trokken weg. Toch kwamen ze in het voorjaar vrijwel altijd weer terug op de kooi en waren dan meteen weer mak. Het voeren van een dergelijke hoeveelheid staleenden was niet goedkoop. Om de kosten enigszins te drukken waren er contacten met boeren in de omgeving. Deze leverde kosteloos het kaf, duist en onkruidzaad - restproducten van het dorsen -dat vermengd werd met het voer.
Bordje bij de Jan Willemskooi (foto Gerard van Looijengoed - Landschapsbeheer Friesland)
Wisselende eigenaren
Door de jaren heen volgen verschillende eigenaren elkaar op. Vanaf 1983 ging Staatsbosbeheer zich steeds meer met de kooi bezighouden. Rond 1990 had Staatsbosbeheer een groot aandeel in de kooi. De natuurorganisatie regelde ook de verhuur. In 1998 nam zij het initiatief om het vernielde kooihuisje te herbouwen.
Zicht op de kooiplas van de Jan Willemskooi (foto Gerard van Looijengoed - Landschapsbeheer Friesland)
Herstel
De Kongsi van de Eendenkooi heeft de beschoeiing hersteld en een deel van de vangconstructie aangepast. Ook is de dijk op hoogte gebracht en kreeg het kooibos een aantal nieuwe bomen.
Overzicht kooikers:
Gossen Pietersen Smit 1891 – 1910
Jacob Arends Mier 1910 – 1920
Cornelis Pronker 1936
Gerrit Ruyg & Albert Tjalfs 1954 – 1956
Gerrit Ruyg 1956 – 1964
Jauk Fries 1965 - 1969
Cees de Grand 1969 – 1983
Johannes Muyskens 1983 – 1995
Jacob Mier 1994 – 2010
Hjallis Mier 2010 - (zoon van Jacob Mier, zie ook Rimkeskooi)
Literatuur:
- A. Kok: Aastermiede & Wachthuusplak. Veldnamen op terschelling in duin en polder. Van Gorcum, Assen (2006)
- P. Lautenbach: Eendenkooien. De laatste heiligdommen van Terschelling. Van Gorcum, Assen (2010).
- T.W. Dekker: Terschelling … de Grië. Terschellingreeks 8, stichting Ons Schellingerland (1986).
privacybeleid
gebruikersovereenkomst